De Ninoofsepoort en omgeving staan vol interessante stukken erfgoed, beschermd of niet.
Het meest emblematisch zijn ongetwijfeld de octrooipaviljoenen die sinds 1998 beschermd zijn.
Deze paviljoenen herbergden de octrooidiensten (een gemeentelijke belasting op bepaalde goederen die de stad binnen kwamen in het begin van de 19e eeuw. Ze stonden aan de verschillende poorten van de stad. De octrooipaviljoenen van de Ninoofsepoort zijn in 1833-34 gebouwd naar plannen van de architect Payen. Ze vervingen kleinere gebouwen uit 1820 en zijn gebouwd met onderdelen van de oude poort van Napoleon (op het einde van de Lakensestraat).
In 1860 werden octrooien afgeschaft en de meeste octrooipaviljoenen in Brussel vernietigd. Er staan er nog aan de Anderlechtsepoort en aan de ingang van het Terkamerenbos, maar de paviljoenen van de Ninoofsepoort zijn de enige die nooit verplaatst of aangepast zijn. Het besluit tot klassering beschrijft een zone die een groot deel van de Ninoofsepoort omvat.
Photo MRBC
De loodtoren staat een beetje geïsoleerd op een klein eilandje tussen de Fabriekstraat, de Kruitmolenstraat, en de oude bedding van de Ransfortzenne. Ze is duidelijk zichtbaar vanaf de Ninoofsepoort als je richting het stadscentrum kijkt. Ze werd in 1898 gebouwd voor het maken van jachthagel. Men liet druppels lood van bovenaan de toren vallen die tijdens hun val meer dan 300°C afkoelden wanneer ze beneden in een vat sulfiet vielen. Het is de laatste loodtoren in België en ook wereldwijd blijven er niet veel over. Ze werd geklasseerd in 1984 (link naar besluit).
Photo MRBC
Het oude onderstattion van de elektriciteitscentrale op de Slachthuizenlaan bevindt zich waar vroeger de kleine sluis stond waar de Ransfortzenne de stad binnen kwam. Het huidige gebouw is in 1983 gebouwd naar plannen van de architect Malfait. Tegenwoordig doet het gebouw dienst als een uitbreiding van Arts et Métiers. Het is sinds 1998 ingeschreven als een monument op de lijst met te beschermen monumenten (link naar besluit). In 2014 heeft de stad Brussel opnieuw een vraag tot klassering ingediend.
Photo MRBC
Er zijn ook interessante stukken van erfgoed die (nog?) niet beschermd zijn.
Een voorbeeld is de oude sluis (circa 1830) die onder de grond in mei 2016 werd teruggevonden: zie hier.
Een andere voorbeeld is de muur van de oude slachthuis (1841), nog zichtbaar op de Nijverheidskaai.
Deze oude foto toont de eerste sluis, met de muur van het slachthuis aan het recht.
Collection Belfius Banque-Académie royale de Belgique © ARB-SPRB – Verzameling Belfius Bank-Académie royale de Belgique © ARB-SPRB – Contact: SPRB – Centre de Documentation BDU / GODB-BSO Documentatiecentrum
In de buurt van de Ninoofsepoort, is er ook beschermd erfgoed, zoals de neogotische sociale woningen in de Kruitmolenstraat , nauwelijks zichtbaar vanaf daar. Ze zijn nochtans het bezichtigen waard? Ze zijn geklasseerd sinds 1988.
Photo Lieven Soete